Jedną z najbardziej tradycyjnych metod wykonywania liternictwa nagrobkowego jest kucie. Metoda wykuwania w twardych materiałach znana była już w latach 900 p.n.e. Ludzie od lat upamiętniali nazwiska swoich bliskich. Jenak wraz z przyjściem nowoczesnych technologii w dzisiejszych czasach wykuwanie liter za pomocą dłut nie zaginęło. Nadal pozostaje w użytku. Obok dłut rozwinęły się inne technologie jak piaskowanie przy pomocy sprężonego powietrza z piaskiem, czy frezowanie za pomocą maszyn sterowanych numerycznie.

Wykuwanie liter tzw. liternictwo kute

Samo liternictwo wymaga większej wiedzy z tym zakresie. Przestrzeganie zasad kaligrafii, odstępów między wierszami, czy samo rozmieszczenie liter na tablicy wymaga od liternika szerokiej wyobraźni oraz skrupulatności podczas pracy. Doświadczeni liternicy tworzą własne czcionki, które są wykuwane głęboko do stożka — tak, aby z charakterystycznymi wykończeniami liter tzw. reliefy, wypukłe inskrypcje czy ornamenty — były trudne do odzwierciedlenia przez innych kamieniarzy. Samo wykuwanie liter następuje po na trasowaniu kształtów liter na tablicy za pomocą linijki technicznej lub przyklejeniu wcześniej przygotowanej folii wyciętej na ploterze. Dłuta do takiego wykonywania posiadają końcówki z płytką widiową tak, aby dokładnie i bez najmniejszego uszczerbku poleru na tablicy wykonać głębokie kucie w kamieniu. Dawniej do wykucia liter używano wyłącznie młotka ręcznego. Dzisiaj tradycyjny młotek zastępują młotki pneumatyczne, chociaż w niektórych sytuacjach tradycyjne rozwiązanie jest niezastąpione.

Atutem tej metody jest to, że można ją wykorzystywać w każdym miejscu i na dowolnym rodzaju kamienia. Wykonanie takie jest najbardziej atrakcyjne w swoim wyglądzie oraz jedną z droższych wykonań i wymaga większego doświadczenia od wykonującego.

Piaskowanie liter tzw. liternictwo piaskowane

Tę metodę można wykorzystać na każdym kamieniu, lecz wyłącznie na kamieniu polerowanym. Niekiedy można również wykonać na kamieniu gładkim lub szorstkim, lecz w dużej mierze zależy to od rodzaju użytej foli. Więcej o tym w dalszej części artykułu.

Wykonując liternictwo piaskowane, musimy zacząć od przygotowania szablonu liter na komputerze z uwzględnieniem wielkości liter dopasowanej do wielkości tablicy. Po przygotowaniu liter w programie (najczęściej Corel), które będą zapisane wektorowo, wycinamy na specjalnej folii do piaskowania na ploterze tnącym. Tak przygotowaną folię nanosimy na tablicę, przyklejając ją tak aby usunąć spod niej powietrze, co może przyczynić się do jej uszkodzenia oraz uszkodzenia samej tablicy granitowej podczas piaskowania. Samych folii jest też dużo na rynku. Należy pamiętać, że kamień jest materiałem twardym i aby odpowiednio głęboko wypiaskować literę, trzeba używać grubej folii pomiędzy 3 a 4 mm , po to, aby nie przebić jej ciśnieniem powietrza z piaskiem. Rodzaj folii ma też istotne znaczenie, nawet pory roku — ale to w innym artykule opiszemy. Również odpowiednia frakcja i rodzaj piasku używany do piaskowania. W większości używany jest korund dla liternictwa w kamieniu, ponieważ jest trwały, ostry i w szybki sposób można wykonać litery, lecz nie wszystkie maszyny są do tego rodzaju piasku dostosowane. Bardzo często się zdarza, że dysze, szczotki i osłony szybko się zużywają ,co znacząco wpływa na koszt wykonania liter. Sprawdzonym zamiennikiem piasku korundowego jest piasek kwarcowy, który jest również twardym piaskiem, lecz mniej agresywnym dla akcesoriów piaskarki. 

Jaką maszyną piaskować?

I tutaj też jest duży wybór. Od najprostszych urządzeń typu pistolet inżektorowy, gdzie piaskowanie musiało odbywać się w zamkniętej kabinie. Drugim rozwiązaniem są piaskarki przenośne dla wykonywania liternictwa w terenie, w większości wykorzystywane na cmentarzach. Tutaj jednak warto zainwestować w środki ochrony jak maski, okulary, a nawet kombinezon, ponieważ odbijający piasek podczas wykonywania pracy rozrzucany jest wszędzie dookoła pod dużym ciśnieniem. Trzecim typem maszyn do piaskowania są piaskarki bezpyłowe z odkurzaczem, który pył roboczy zaciąga, usuwając go spod szczotki umieszczonej w rękojeści maszyny. Wówczas praca jest czysta i bardziej przyjemna a przesyp piasku roboczego następuje grawitacyjnie lub automatycznie w zależności od rodzaju i możliwości piaskarki. Często firmy oferują cały system do piaskowania i dostarczają go do klienta, wówczas jest pewność, że wszystkie maszyny zostały odpowiednio dobrane i będą kompatybilne ze sobą. Tak wykonane litery są najbardziej popularne w kamieniarstwie ze względu na możliwość wykonania w wielu rodzajach czcionek, beż żadnych kosztów korzystając z biblioteki czcionek zapisanej na komputerze lub po dodatkowym zakupie czcionek i klipartów zapisanych na płycie cd.

A także ze względu na koszty wykonania, które są najniższe. Sama umiejętność wykonania nie jest trudna więc po krótkim szkoleniu każdy mężczyzna, a nawet i kobieta jest w stanie samodzielnie wykonywać ten rodzaj liternictwa. Pamiętajmy, aby wszystkie używane artykuły do piaskowania były sprawdzonymi przez innych literników oraz miały dobre opinie, ponieważ dobry jakościowo towar zdecydowanie ułatwia i przyśpiesza pracę.

Grawerowanie liter na maszynach cnc

Rozwiązanie to jest najmniej absorbujące czas, ponieważ za nas wykonuje litery maszyna numeryczna. Jednak samo przygotowanie liter w programie CAD też zajmuje chwilkę. Do wykonania liternictwa za pomocą takiej maszyny używane są frezy diamentowe i przy odpowiednich obrotach wrzeciona oraz chłodzeniu wodą maszyna jest w stanie wykonać każdy rodzaj liter. Pamiętać również trzeba o odpowiednim doborze narzędzi, czyli frezów do rodzaju i twardości kamienia, aby uniknąć szczerbień na krawędziach liter.

Rozwiązanie to ma zastosowanie przy dużej ilości wykonywanych zamówień, ponieważ sam zakup maszyny jest kosztowny oraz narzędzia obróbcze również nie należą do najtańszych. Jednak zwolenników z roku na rok przybywa a patrząc na nadchodzące czasy informatyzacji to może warto jednak się zastanowić nad takim rozwiązaniem. Dopiero po wykonaniu liter i oczyszczeniu ich z pyłu lub szlamu roboczego możemy przystąpić do nanoszenia farbki, lub złota na kamień w celu ozdoby i wyeksponowania napisów na tablicy nagrobkowej, lub pamiątkowej.